Муза

Ранньôї весны 1999. года я здав свóю квартиру на ремонт. На сись час прийшло ся аредовати другу. Квартира тота была у файнôму стариннôму аристократичнôму будинку, на тихӯй, заленӯй улици Буды. Вызоры її выходили на двӯр из читавыми старыми платанами и ялицями и екзотичными корчами дóвкола невеликых понянок. Рóбóту садовника сього невеликого и файного двора-парка выпóвняв Пішто-бачі – лїтньый чôлôвік, якый жыв у сьóму будинку. Мы ся кланяли, айбо розговорити ся из ищи нê уходило.

Коли-сьме ся раз стрітили на двôрї я попросив уд нього порады удносно озелененя двора мóйôї дачі. Мы ся розговорили. Вӯн прекрасно ся рôзумів у ботаницї, розмышляв про екологичну сóвмістнӯсть ростлин, сыпав при сьóму назвами рідкӯсных дерев, корчӯв косить. Нê мӯг-ім ся здержати, ôбы му нê учинити комплимент:
– О, я виджу, ож вы ся добре рôзумієте до садоводства. Бізӯвно, сьте добрый ботанік, садовод – професіонал.
– Нїт, я просто любитель. По професії я філолоґ…

И вӯн почав приказôвати, як ся захопив садоводством. Есе ми ся видїло інтересным и я му предложи продóвжити нашу бêсїду за погарчиком вина. Мы зайшли до мене и проговорили остаток вичôра за склянкóв Мерлота. Вӯ выявив ся великым ерудитом, та быв учительом словесности, типирь пенсіонер. Інтересно приказôвав про мадярську лїтературу, про істóрію Мадярщины, про своє житя. Мягкый, рôзумный, інтеліґентный чôлôвік. Приказувучи про свóю родину, вӯн усе из великóв теплотóв удкликав ся про свóю жôну. Його очи наповняли ся слызами благовїня, коли заходило ся про їх удносины.
– Маю право рохôвати ся щасливым чôлôвіком. Усьо своє житя занимаву ся любимым дїлом, маву добрых дїтий, и уже понад пятдесят рóкӯв жыву из незвычайнóв жóнóв, – казав вӯн мрійно.
– И ваша жона педаґоґ, ги вы?
– Нїт, коли-сьме ся пӯбрали, юй было лиш вӯсьӯмнадцять. Появили ся дїти, и она нê могла ся учити дале. Айбо завто она прекрасна мати и ґаздыня. Содержит хыжу в ідеалнôму пóрядку, прекрасно варить и пêче…

Вӯн удхлыбнув из погара, усміхнув ся и прóдóвжив:
– Про її любов до чистоты и порядка хóдять леґенды. Аж хлїб из маслом у нашӯй хыжи упаде на подамент – мож го спôкӯйно изісти – фіґльôвали знакóмі. Айно, моя Ержіка просто золото.

Поговоривши мало про текучу пôлїтику, мы переверли ся на лїтературу. Вӯн знав напамнять покай стихӯв. Продекламовам ми єден. Артистично, вдохновенно. Я го похвалив. Вӯн став декламовати ищи и ищи. Вино было пахливоє и смачноє, давало ся пити…

Пригубивши, Пішто-бачі мало ся задумав. Мрійно ся усміхнув та каже:
– Я и сам пишу стихы…
– Поправдї? Може прочитаєте штóсь?
– Добре, айбо есе буде дуже личноє… Пóрôзуміти есе, так ги треба, нê зможе чужый, бо туй суть нюансы удносин автора и адресата, значимӯсть якых мож осознати лиш знаючи їх характер и обставины…

Мене заінтригôвав сись вступ. Бізӯвно, за сим пуйде тонка лїрика, насычена драматизмом и парадоксами удносин.
– Я присятив сисї стихы, мож казати, поему, мóюй жôнї до пятдесятôї рӯчницї нашôї свальбы… Коли-м їх прочитав юй, ôна, сильна жона, óнь слыху пустила…

«Óнь слызу!» пôдумав-ім и наладив-ім ся слухати. Вӯн удхлыбнув из погара май читаво ги перше, нахылив ся до ня, никаючи ми у очи, ги бы я – ôто “ôна”, и почав торжественно декламôвати. На початку помалы, тихо, майже шепчучи. Дале постепенно посилювучи голос и ускорявучи темп, включавучи жесты, міміку. Декламôвав одухотворенно. У його очах – леґіньськый блиск, зморшкы на лицьови тай н чôлї розруняли ся, голос, набиравучи силу, звинїв и досягнувши угрожавучôї высоты и голосности, у кулмінаційнӯй тóчцї нагле ся убырвав. Ефект быв уражавучый! Менї ся передало його збуженя и я невольно сопереживав. По фóрмі укладаня, ритмі и звучаню його испóвненя напоминало знаменитоє болеро Равеля.

Айбо тяжко передати содержаніє поемы. Есе и істóрія сумісного житя из інтимностями, и планы на будучнӯсть, и благодареніє Всевышньôму за великоє щастя, што дала она хóтячи и нêхóтячи…

Єї образ быв розкрытый до маймалых подрӯбностей из великóв майстернӯстьóв, каскадами самых тонкых порунань, Ніагарськым водопадом епітетӯв и метафор, Гімалайськыми горами достоинств была надїлена її личнӯсть. Ôна было прекрасна ги ружа, ласкава ги любляча мати, нїжна ги дыханя дїтинкы…
Ôна была його ангелом-хранительом, опóрóв и берегиньóв. Жерелом безконечнôї доброты и терпіня, музóв-вдохновительницьóв його творчости. Курто: ôна – початок и конêць, алфа и омеґа його бытя, туй уже пятдесят рóкӯв, у абсолутнôму щастю…

Я быв потрясеный. Мимоволї уявив-ім сôбі, хóть уже и нê мôлôду, айбо щи дуже симпатичну жôну из слїдами колишньôї красы на лицьови, из прекрасными очами, што ся світять рóзумом и дóбрóтóв., из голосом – тихым и приятным, ги звук арфы…

Айно, щастить дакôму… такоє благоговініє ид жôнї из кóтрóв прожыто пӯвстолїтя, може внушити нê хóть яка, а лиш май, май…

Пішто-бачі быв задоволеный справленым на ня ефектом. Удвер ся на фóтелї, довольный.
– Айно… Вам може лиш позавидїти – упôвів-ім щиросердечно.

Недавно-м ся розыйшóв из свóйóв “музóв”. Наша любов прӯйшла за пару рóкӯв, розтопила ся ги снїг на яри… И я просто нê годêн быв уявити сôбі пару, котра удержала цілыї пятдесят рóкӯв сумісного житя, и, судячи по поемі, прожити го у щастю!
– Айно, щастить людям! – невольно-м воскликнув.
– Менї мнóгі завидять. Особенно розведені колегы. Бывало, по рóбóтї они ôни – у кафе, а я – дôмӯ, до нêї, до мóйôї мӯзы…

Вӯн замовк из блаженнóв мрійнӯстьôв на лицї. Пóтóму нагле ся встрепнув – бóржі глипнув на годинку и из ужасом на лицї вскрикнув.
– О, Боже, уже дивять! Я ся запоздив на вичирю!
– Таде, упийме щи по погарчику. Пак вам лиш на тритьый етаж! – заспокойôвав-ім го. Айбо вӯн пудскочив, ги попареный, и вер сóбóв ид двêрьом, удкланявучи ся на хôду, и бормочачи перебаченя.

По сьóму, коли-сьме ся стрічали, я из повагóв кланяв-ім ся му и, звідавучи як ся має, нêôдмінно-м звідав и про його дóрôгу сужену.

У кӯнци тыжня выдав ся теплый, сóнячный дêнь. Рано, коли-м удопер вызӯр, ôбы прôвітрити комнату, запустити сонце, удчув-ім свіжӯсть и запах весны. На двôрі, на садóвӯй понянці, увидїв-ім Пішто-бачія у рóбутньôму платю, што нюс на вилах садовоє смітя ид смітникови. Видко, схосновавши ся дóбрóв погóдóв и тым, што снїг уже зыйшóв и зêмля пудсохла, вӯн затїяв звычноє ярьньоє харіня сада.

Пішто-бачі ся переговóрьôвав из кымись:
– Може закӯнчеме ид ôбідови, дорога… – имив-ім обрывок фразы.
Я ся насторожив. Поникав-ім у тот бӯк, куды ся обращав Пішто-бачі, и увидїв-ім мêжи корчами смоковницї жӯнську фіґуру, плечима до мене, у спортивнôму платю невызначенôї барвы и рыжӯй плетенӯй шапôчцї, из пӯд якóї стырчали сіді патлы. Жона енергично орудôвала грабляма. «Се ôна!» – мене нагле ухопило переживаня. «Ба яка ôна?»

Жона згрібала листя и стóвпля у ракашчикы, а Пішто-бачі вилами изнóшôвав їх ид смітникови. Коли, накониць, она ся убернула до ня лицьом, я ся здрыгнув – зóвсїм нê такоє я сôбі уявляв! Се была розплывша ся стара жона из одутловатым нêфайным лицьом, тонкыми злыми губами, гачковатым дóвгым носом и величезными окôлярами – чиста сова!

Ôни перемітовали ся словами. Коли ся май розыйшли и повысили голос, мож было учути, што гóвóрять:
– Там, коло городины ачий ся щê нê грабкало… – ану нê пропусти, дорогинька…
– Ты ня просто поражаєш, Пішто! – удпôвіла ôна нервозно, мерзкым, скрипучым голосом. Вера граблї и уперла рукы у бокы.
– Пак лиш перше пôнюс-ісь удті навилок, – забыв-ісь?
– Айно, дорога, дїйсно… я просто забыв – пробормотав вӯн виновато.
– Вічно у тя голова нê на містї! – сердито пробурчала.

Пак пудняла граблї и ожесточено стала грабкати, продóвжувучи бурчати сôбі пôд нӯс.
– А и тóрбóнцу понести у ремонт-ісь зазбыв, ци так? … Як бы быв чôлôвік у хыжи, менї нê треба бы ищи и про сесе думати… Та типирь носи смітя вилами по жминьцї… Óнь мерзко никати!

Ôна грабкала та нêпрестанно бурчала. А Пішто-бачі виновато мóвчав.
– Кӯлько-м тя раз просила приняти курс лїкованя! Тадь ты ми житя губиш свойым склерозо! А запустиш, пак ти нич нê поможе… И буду я ся мати! Хыба щи мало ми суєты з тóбóв?! – скрипіла ôна розпалювучи ся.

Пішто-бачі нê удпôвідав. Мóвчкы, из виноватым видом робив свóю рóбóту.
– Айно, – догадала ся, – ци позвонив-ісь Йовшкови про субóтню пôїздку?
Пішто-бачі промямляв штóсь.
– Знала-м! – зло блиснула на нього окôлярами. – Тóбóв нигда нê мож по-слу-жи-ти! – прокричала ôна розтягувучи слова.
– Нич страшного, ищи прозвониме, є час до суботы – нêсміло обороняв ся Пішто-бачі.
– «Позвониме»? На нашôму языкови се значить, ож позвóню я! О Боже!

Ôна щê штóсь бурчала скрыпучым голосом. Я нê мӯг усе бӯльше удержати – запер-ім вызур. Нê мӯг-ім прийти до себе.

«Но, сесе Муза! И сякоє чудовище може вдохновити когось на написаня стихӯв? Та щê и любовных?! Та ци сяку терпину, што застряла у боцї на мнóгі рокы мож терпіти? Та щê и любити? Выходить, ож айно. Бо любов зла, кажуть.»

Менї стало просто шкода сього благого, інтеліґентного чôлôвіка… Нагле ми прийшло на думку: пак я мӯг быти у сякому через пару рокӯв, аж бы ня нê лишила моя Муза! И стало ми весело…

(Будапешт, 2002)