Смутна історія

Літо я звык проводити на своюй «фазенді» у Малӯй Копани – райському кутикови нашого Пудкарпатя. 

Сімнадцять сотикӯв мого маєтка, што на краю села пуд горов коло Тисы, убгорожені друтянов сітков, межують из хащов, садом та польом. 

Серед участка, у винници, стойить малинька хыжка из удкрытов верандов. Удсі видко Тису, як поблискує у сонячну погоду. Тиса убгортать Чорну Гору. 

Мягкый силует горы особено розлучно ся прочитує пуд вичӯр, коли ся за ню спряче сонце…

Удсі мож увидіти бӯльшӯсть характерных для нашого краю пейзажӯв: зліва — долина из ріков и Королевськым замком на фоні синьої горы; спередомнов, право над ріков — горбкы, што плавно, поступово збӯльшуються, переходячи у горы.

Пуд горов поселеня — хаотично розметані хыжкы, утопаючі у садах, драблються из долины на гору.

Сись чудесный пейзаж покалічив газопровод, што го протягли у пуслідньый час. Трасу чогось провели через гору, урізавши цілі хащі.

Испаскудили и долину коло Тисы — перетяли прекрасный пейзаж из Королевськым замком білов тубищов на величензых пудпорах, позакоповали повно бетоных стовпӯв, якых пак и не схосновали, понищили поле — поналишали купы шутеру и т. д.

Словом, учинили ушитко по-совітськы, по-варварськы — бездумно, бездушно.

Туй свіжый воздух и тишина. Робота ся спорить и удпочити мож.

Быв теплый августовськый вичур. Уже сонце почало заходити. Я сидів на веранді, читав. Чую, дись из хащі иде якыйись незвычный крик, дуже голосный, тривожный.

Ги бы кричала поранена птиця, або звір… Штось подӯбноє я уже чув. Ястрябы не раз крали из села домашню птицю и летіли из нив через хащу, понадо мнов.

Птиця у кыгтях ястряба — ищи жива, вырывалася и страшно кричала. Айбо сись крик, измішаный из гавканьом псӯв, ишов из хащі, поза хыжи и скоро ся приближав, ставав усе май сильный, душероздираючый.

Я ся пудхопив ити на крик — поникати, што ото там. Айбо лише-м почав обувати топанкы, кой-ем увидів через городину, як из хащі ускочила мала серна и из криком утікала на долину повздовж городины, а за нив из злӯсным хриплым гавканьом гналася свора псӯв.

Серночка была ищи дуже мала — головка юй ледвы стырчала из некошеної травы. Псы уже майже ї догоняли… Не роздумуючи, ищи босый, я побіг ид нюй як-ем лиш бировав.

Перескочив-ем городину и вер-ем собов межи сернов и псами. Уд нечеканости псы ся розгубили и зменшили скорӯсть. Серночка скочила у бӯк и почала утікати у поле.

Псы изясь за нив. Я лиш так ї мӯг уборонити уд псӯв, аж ї имлю. Из усьої силы припустив-ем за нив, ги брамкарь за лоптов. Псы — через мене! Прикрыв-ем ї собов иппен перед укіреными псячыми пысками. Притулив-ем ї, малиньку, до грудий и, удбиваючися ногами уд псӯв, што скакали коло ня, рушив-ем ид хыжи.

Серночка не рушалася, лиш тяжко дыхала…

Коли-м затулив за собов двирці городины, мала серна почулася у безпеці та почала урыватися из рук ми. Я кріпко держав ї обома руками горі собов и страчено убзирав-ем ся довкола, міркуючи, куды бы ї покласти.

Увидів-ем на веранді свою спортивну ташку. Дуже сокотячи, засунув-ем трясущуся серночку у ташку так, што головка юй стырчала вон, и, на кӯлько мож было, затягнув-ем цібзар.

Товды-м увидів, ож уся ми сорочка на грудьох та руках у кровли. Она поранена! Бізӯвано, псы ї пӯрвали, або може вадас пудстрілив. И я лиш завто-м ї мӯг имити, бо стікала кровльов, сарака.

А у хыжи у ня ни фачлика, ни йода ниє…

Боржі-м побіг у село, заскочив-ем у єдну, другу, тритьу хыжу, докі-м дӯстав фачлик и мало йоду.

Серночк ся трясла, коли-м ї утігав из ташкы. Еднов руков притискав-ем ї до грудий — бо урывалася уд ня из усьых сил, — а другов протирав-ем юй рану. 

Рана была дуже велика, — уся задня часть тіла была урвана. И видко было, што тото ся стало не типирь, бо рана уже гнойила.

Позавчора чулася из хащі стрілянина. Удчув-ем, што сесе має якыйись зязок из серночков. Бізӯвно, вадасы — браконьєры устрілили юй матір, пак псы ї переслідовали.

Не могли ї имити, айбо, видко, догонили та пӯрвали юй задню часть тіла. А ныні, тяжко поранена, коли кликала матір собі, изясь бігли за нив… Так-ем собі думав и не похыбив-ем.

Пак-ем ся дӯзнав, ож якыйись Севлюшськый начальник позавчора <<поклав>> серну у дублякови, недалеко уд хыжи ми, та за склянку паленкы лісник закрыв на йсе очи…

Темнілося, коли промывши уже загноєну рану, убернув-ем серночку чистым ручником та поклав-ем ї назад у ташку. Пак наскоро учинив-ем из дрыварни хлівиць, постелив-ем свіжого сіна, та поклав-ем на нього сернечку.

Скочив-ем у село за фельдшером, — айбо тот лиш завтра ся верне из Тячова. У селі купив-ем цуцлик уд єдної жоны, што мала малу дітину. И коли Полі-бачі принюс (ги звык) свожоє, вичурнього доїня, молоко, напойив-ем серночку.

Она жадно ссала — уже ся не бояла ня. Порозумів-ем — сесе не до добра. Айбо надіяв-ем ся, ож дотягне до завтра… А завтра рано понесу ї до фельдшера, и аж треба та и до Севлюша.

На рано серночка уже тяжко дыхала, уже не хотіла пити молокою Боржі поклав-ем ї у ташку, та на біціглі, до фельдшера, — може ищи ї спасе…

Коло дорогы, што йшла через пасовисько, такой коло моюї хыжи сиділи люде, што попасовали коровы. Став-ем обы позвідати, ож де у Сивлюши глядати ветеринара, аж сільского фельдшера не застану дома.

Старі осужовали браконьерӯв, а діти смутно гладили серночку по головці, што стырчала из ташкы. Головка ї ледвы ся держала и великі очи уже майже не кліпали.

Бебехатый Прибыш, из ліловым ги бурак товстым лицьом, никать на серночку, ги кӯт на солонину, та каже просячым голосом:
— Нашто бы сьте ходили из нив по дохторах, тай тратили дорогый час та гроші — дайте ї мені, вы и так не їсте мнясо!

Уд сього мене онь затрясло. Боржі-м рушив дале. Фельдшер иппен типирь ся вернув. Айбо коли-м утігав серночку из ташкы обы му указати, її тільце уже было студене.

Шийка задеревеніла, а у широко розкрытых прекрасных, великых очах из довгыми кліпками, застыли слезы — она была мертва…

Я постовпів. Фельдшер, видячи ож дуже-м засмученый, потішав ня:
— Не журіться, ож у кару пӯшла — еге, у туй хыжи из черепляным дахом, вӯн указав на хыжу на горбкови, пӯд самов хащов — видите? Там жиє чоловік, што юй шкуру убробить, а з логовы учинить чучело — будете мати хосен.

Я ся здрыгнув… — убернув-ем ся без слова и поплентав-ем ся думӯ из мертвов серночко у ташці и тягаром на серцю…

Грызла ня думка, ож аж бы-м мав дома повну аптечку из фачликом и йодом, и май скоро бы-м убробив й переязав юй рану, може бы ищи удалося ї спасти.

Жила бы у хлівцьови, пощиповала бы травичку у садови, їла бы садовину из рук ми, пила чисту воду из колодязя…

Як бы-м ся любовав сим прекрасным божым сотворіньом! А коли бы укріпла, пудросла, упустив бы-м ї назад у хащу, на волю.

А може не у хащу, а у зоопарк? Бо якыйись браконьєр, чоловік-звір изясь из завгуры похоснує пушку — уб'є ї. Холоднокровно, безжалӯстно.

Не буде го мучити совість, ож ни за што удобрав житя уд сякого благого сотворіня — красы нашых лісӯв… Та де там!

Тадь ищи ся буде гордити, ож якый вӯн шіковный вадас… Укопав-ем ямку коло своюї городины, на дно ямкы постелив-ем листя и поклав-ем на нього серночку.

Діти, што сокотили коровы, мовчкы, зажурені, стояли та никали. Пак-ем закрыв юй очи, присыпав листьом и засыпав земльов. На малый гробик діти поклали польові косичкы.

Понад вичӯр перед мойыми воротами став вӯз. Из воза зыйшли двоє людий у лісничӯй уніформі.
— Мы из лісничества — торжественно провозгласив старшый. Кажуть, ож имили сьте серну. Прийшли сьме ї забрати, бо тото маєток лісничества…
— Я имив лиш поранену серночку. Кажуть люде, ож матір юй три дны тому убив браконьєр. Вы знаете тото ко — ваш знакомый. Пак удкупився уд ва склянков паленкы.

Лісник онь рот увалив. Почав ґындати штось, ож тото брехня, и най бы доказав тот, ко ото видів.

Просив, най укажу, ко сякоє казав, вӯн му зубы убє.
— А де тота поранена серна? — позвідав молодый.
— Умерла, псы ї пӯрвали, й дӯстала зараженя крови. Там похоронена… — и я указав руков на гробик коло городины.
— Мы ї маєме повезти — каже старый, — як вещественное доказательство… — додав несміло.

Молодый ся рушив ид гробикови. Я скочив перед ним и гойкнув:
— Ану, вон ми з двора! Забирайтеся, бо угачу якого колом по голові, и суд ня оправдає, бо зайшли сьте ми у двӯр без дозволу! Но, марш удсі!

Они не знали, што робити — потопталися на місті тай пӯшли ид возови.
— Мы ся щи вернеме! Из міліційов — крикнув старый, та рушив вӯз.
— А я подам на вас заяву, як на соучасникӯв браконьєрства! Усьо село знає про ваші темні діла! — крикнув-ем за ними.

Пӯзно по-вечери Полі-бачі приньӯс молоко. Вӯ уже знав про нашу бисіду из лісниками.
— Казали діти, што сокотили коровы, ож як исьте читаво умачкаловали лісникӯв…
— Я лиш казав тото, што усі знають. Та ци свідчили бы люди против того начальника-браконьєра та лісника?
— ов-ва! Та ко бы позад серны захотів найти собі ворога? Та щи й лісника? ов-ва… Пак усьо село краде дубы из хищи. Знаєте, ож на угля неє у чиляди гроший, а грітися треба…

Пак типирь лісник — ото май великы пан! Ги колись партсекретарь быв. Хоче — дасть урубати дуба, а не хоче — сиди та мерзни… Пак усьо начальство — и міліція, и головы варышські тай сільські, и прокуратура у доброму суть из лісничеством — бо вадасы.

Стріляють дичину, коли хотят та кӯлько хотять. Ой, не хвалю вас, ож исьте ся з ними поцоркали…

На другый динь рано увидів-ем, ож серноччин грӯбчик быв розкопаный — порожньый! И досі не знаю, ож ко тото мӯг учитнити. Ци лісник, ци кось из села, ко ся не мӯг помирити з тым, што добро — шкура та чучело — задарь пропаде…